Miśkać?

Bardzo ciekawi mnie pochodzenie nazwiska Miśkowiec. Skojarzenia od razu przychodzą na myśl (miś), ale czy trafne? Prosiłabym o wytłumaczenie pochodzenia tego nazwiska – pisze pani Anna z Bieszczad.

Pani Anno, Miśkowiec nie pochodzi od misia (niedźwiedzia albo człowieka grubego). Źródłosłów jest nieco skomplikowany. Nazwisko utworzone jest od podstawy mis-, jak w słowach misa, misić (kastrować), miesić (mieszać). Miśkać znaczyło w gwarze ‘zarabiać ciasto’ lub ‘przebierać nogami’.  Misiarzem lub miśkarzem zwano w dawnych wiekach człowieka kastrującego zwierzęta. Ale nie odżegnywałbym się od formy odimiennej od Michała (Misia). Miśkowców mamy dziś w Polsce 977.

Potomkowie Cypriana

Nazwisko Cupriak pochodzi od imienia Cyprian. Interesujące, że nazwisk od tego raczej rzadkiego imienia jest ponad 100 (są też np. Cupryjak, Cupryak i Cuprjak itd.). W zasobie 252 nazwiska Cupriak, mieszkają głównie w Grójcu, Rawie Mazowieckiej i Łodzi.

Szorstki lub ochrypły

Skąd pochodzi nazwisko Hajzral? Jego prawdopodobna etymologia jest niemiecka, od dawnego przymiotnika heis (heise), czyli szorstki, ochrypły. W zasobie 20 nazwisk.

Od matki

Nazwisko Matraj zawsze mnie ciekawiło ponieważ jest rzadkie – pisze Czytelnik. Chyba tylko jedna niezbyt  rozległa rodzina używa je w Polsce. Będąc na Węgrzech widziałem w książce telefonicznej długą listę z tym nazwiskiem. Również pasmo górskie w tym kraju posiada zbliżoną nazwę Matra. Wnioskuję że nazwisko to przywędrowało z Węgier.

W języku polskim to nazwisko wyprowadzamy od łacińskiego rzeczownika mater ‘matka’, które zaowocowało sporą grupą nazwisk. Niemniej może mieć Pan rację, gdyż nazwisko Mátra, Matrai jest u nas notowane jako pochodzące z Węgier. O pochodzeniu ostatecznie przesądzić może kwerenda genealogiczna. Nazywa się tak 119 Polaków, największa ich liczba mieszka w Tarnowie, Mielcu i okolicy. 

Silny pastuch?

Hajdul, od gwarowej nazwy hajda, jak nazywano pastucha w górach lub kogoś silnego. Może też od czasownika hajdać, czyli ‘kołysać, jeść powoli’, ewentualnie od staropolskiego gajda ‘dudy’. 132 nazwiska, spotykane przede wszystkim na zachodzie Polski.

Mormon z Zamojszczyzny

Jestem niezmiernie ciekawy pochodzenia mojego nazwiska Mormon, pisze Czytelnik. Spotykam się czasami z pewnym rozbawieniem osób, którzy pytają mnie, ile mam żon. Rodzina mojego ojca pochodzi z Zamojszczyzny.

Warto by wiedzieć, od jak dawno nazwisko to funkcjonuje w księgach metrykalnych, albowiem ruch mormoński jest ledwie XIX-wieczny i jeśli – dajmy na to – nie ma dowodów, że pański przodek nie wrócił z Ameryki (gdzie, załóżmy, mieszkał w stanie Utah) i nie przywiózł stamtąd wieści o mormonach, to przychylałbym się do najprawdopodobniejszej interpretacji etymologicznej, mianowicie pochodzenia nazwiska od rzeczownika marmur.  Ale w gwarze istniał też czasownik marmolić – guzdrać się, wahać się, co dało początek takim nazwiskom, jak Mormul, Mormol, Mormel. Tu też istniało źródło modyfikacji słowotwórczej.
Dziś nazwisko Mormon nosi 37 Polaków, a mieszkają głównie w Lublinie, Hrubieszowie i Zamościu i okolicach.   

Coś na głowie

Czubek, pochodzi od rzeczownika pospolitego czub (czubek), który w podobnej formie znany jest w wielu językach słowiańskich, a oznacza coś na głowie (zwłaszcza włosy lub pióra), wierzch głowy, w dialektach także szczyt góry, a nawet wiązkę siana lub snopek na wierzchu kopy.
1695 Polaków nosi  to nazwisko.

Husarz mały

Czy mógłby mi Pan wyjaśnić pochodzenie nazwiska Husarek, pyta Czytelnik. 

Pochodzenie nazwiska od husarza (huzara) jest ewidentne, choć obu wojaków różniła kategoria wagowa. Husarzy (husaria) to była ciężka jazda polska (XVI-XVIII wiek), zaś huzarzy to była jazda lekka typu węgierskiego.  Husarek, czyli mały husarz. Etymologia jest ciekawa, bo nazwisko może pochodzić albo od żołnierza niskiego wzrostu, albo żołnierza młodego. W gwarze huzarem nazywano czas przednówka, czyli mocnego zaciskania pasa. Dziś w zasobie współcześnie używanych nazwisk polskich jest 142 Husarków i 488 Huzarów.

Potrzeszcz potrzeszcz!

Nazwisko Potrzyszcz pochodzić może od czasownika potrzeszczeć lub od nazwy wróblowatego ptaka potrzeszcza. Ilu jest posiadaczy tego nazwiska? Wedle jednych źródeł 69, wedle innych – 214. Tak czy owak jest to nazwisko rzadkie.

Imię rzymskie, nazwisko polskie

Czytelniczka pyta o nazwisko Romulewicz. Pochodzi ono od imienia Roman, znane jest od XVII wieku. Roman ma źródło w przydomku Romanus, który wywodzi się z przymiotnika romanus «rzymski». W zasobie niewiele nazwisk, bo tylko 74. Jednak wszystkich polskich nazwisk od imienia Roman jest prawdopodobnie ponad 200.
Zagadki o nazwiskach? Kliknij.

Nazwiska od Romana

Nazwisk wywodzących się od imienia Roman jest dużo, prawdopodobnie ponad 200. A które z nich są najczęściej spotykane? Oto czołowa dziesiątka, w nawiasach orientacyjna liczba posiadaczy.
Romanowski (16819), Roman (5727), Romaniuk (4824), Romanowicz (2712), Romanek (1887), Romanik (1180), Romaniak (964), Romankiewicz (711), Romaniec (540), Romaniszyn (473). Na 11. pozycji jest Romanów (436).
Nazwiska od imion? Tu znajdziesz prawdziwe kompendium.

Bazgrać po francusku?

Zwracam się do Pana - pisze Czytelnik - z wielką prośbą o objaśnienie pochodzenia mojego nazwiska Bazgier. Mój dziadek od strony ojca pochodzi ze Śląska Cieszyńskiego, gdzie według legendy miał się osiedlić żołnierz armii napoleońskiej o nazwisku wymawianym [bażje] (wszyscy z mojej rodziny wymawiają nazwisko zgodnie z polską pisownią). Zważywszy na pisownię nazwiska, ta teoria mogłaby być prawdopodobna, jednak duża liczba Bazgierów (szczególnie na Śląsku i Orawie) niejako obala teorię „jednego żołnierza”. W innym miejscu w sieci natomiast czytałem, jakoby nazwiska mieszkańców Republiki Weneckiej miały się charakterystycznie kończyć na -ier. Jeszcze raz proszę o pomoc w sprawie.

Sugestia jest atrakcyjna, choć autentyczny źródłosłów mniej. Według prof. K. Rymuta, to znane w polskich dokumentach od 1751 roku nazwisko pochodzi od czasownika bazgrać, babrać, brzydko pisać. Ten sam rodowód mają nazwiska takie, jak Bazgierek i Bazgrzyk, też po raz pierwszy odnotowane w XVIII wieku. Swoją drogą cytowany przeze mnie często J. St. Bystroń pisze, że z powodu niewielkiej liczby Francuzów, którzy asymilowali się w Polsce, nazwisk francuskich mamy w polszczyźnie niewiele. „Niewątpliwie też wiele tych nazwisk najzupełniej fonetycznie odrębnych i niezrozumiałych, uległo takim zmianom, że dziś nie sposób samego brzmienia wywnioskować o jego pochodzeniu, zaś ustne tradycje nie są pewne…” („Nazwiska polskie”).
W zasobie mamy 258 nazwisk.
Skąd się wzięło moje nazwisko?

Indyk po ukraińsku

Prosiłbym o wyjaśnienie nazwiska Truchanowicz, napisał p. Adam. Przed II wojną mieszkaliśmy na Polesiu. Nie wiem, co oznacza truchan, może to pochodna roztruchana, pucharu bogato zdobionego…?

I rzeczywiście, kresowy rys jest wyraźny. Nazwisko wywodzi się od imion cerkiewnych Truchan, Truchan, spotykane też w wersji truhan, czyli po ukraińsku indyk.
W zasobie występuje dziś 170 Truchanowiczów.
Zagadki o imionach

Popławy

Popławski to stara, bo XV-wieczna forma pochodząca od często występującej nazwy miejscowej Popławy. Skąd zaś wzięła się ta nazwa? Otóż popławem w gwarze nazywano łąkę mokrą, bagnistą; rozległe niziny, moczary. „Francuz żwawy od Warszawy bije, pędzi Moskali i wnet szturmem przez popławy na drugi brzeg rzeki się wali” - pisał anonimowy XIX-wieczny wierszokleta. Ale uwaga! - popławne siano zbierano na łąkach lądowych, odległych od podmokłych, nadrzecznych.
W zasobie 13 339 nazwisk.
Skąd się wzięło moje nazwisko?

Wyprzedaż starych butów?

Czytelnik pisze: Proszę bardzo o podanie jakichś informacji o pochodzeniu mojego nazwiska Rebajn. Nie posiadam na temat pochodzenia nazwiska  żadnych informacji, oprócz niczym nie potwierdzonej rodzinnej wersji, że pochodzi ono z Węgier.
Nie znające mojej rodziny osoby, kiedy słyszą to nazwisko po raz pierwszy, mają skojarzenia, że jest ono nazwiskiem o korzeniach żydowskich. Natomiast kiedy jeździłem po Europie, zwróciły moją uwagę napisy w różnych językach, np. po hiszpańsku rebajas, czyli «wyprzedaż-przecena», w innych językach romańskich podobnie, nie wiem, czy to może być jakaś wskazówka co do pochodzenia mojego nazwiska. Z kolei podczas pobytu w Niemczech powiedziano mi, że moje nazwisko znaczy «stary but». Ponieważ nie znam ani niemieckiego ani hiszpańskiego, trudno mi stwierdzić, czy któraś z powyższych wersji jest prawdziwa.

Rzeczywiście problem ciekawy, jak zwykle przy nazwiskach rzadkich, przy pominięciu naturalnie owych skojarzeń turystycznych, w których podobieństwo zapisu lub brzmienia prowadzi nas zwyczajnie na manowce. Źródłosłów Pańskiego nazwiska jest niemiecki, wywodzi się od nazwy osobowej Rebe, co wcale nie prowadzi do hebrajskiego słowa rebe – rabin, ale średniowiecznego, niemieckiego słowa rëbe, oznaczającego winną latorośl. Ten sam źródłosłów mają takie nazwiska, jak: Rebeć, Rebeczka, Rebich, Rebicki, Rebielak. W zasobie nazwisk polskich współcześnie używanych mamy 79 nazwisk Rebajn.

Potaś, potasz, potaż

Nazwisko Potaś wywodzi się od słów potasz, potaż, potaś, oznaczających węglan potasu, otrzymywany z popiołu drzewnego, używany do celów przemysłowych. Potażnikiem nazywano człowieka, produkującego potaż. W staropolszczyźnie określano też tym słowem wywar z mięsa lub warzyw, albo rosół („Mały słownik zaginionej polszczyzny”, red. Felicja Wysocka, Kraków 2003). W zasobie 287 nazwisk.
Nazwiska od imion

Szymaszkiewicz?

Nazwisko to pochodzi od hebrajskiego imienia Szymon, w którym znaczyło pierwotnie «Bóg wysłuchał». W Polsce imię znane jest od XII wieku, przydomki takie jak Szymkowicz, Szymaszko i  inne pojawiły się z czasem, a potem upowszechniły jako nazwiska.
Mamy bardzo dużo nazwisk od tego imienia, prawdopodobnie ponad 500.

Na tropie nazwiska Tittor

Na stronie Facebookowej pojawiło się pytanie o pochodzenie nazwiska Tittor. Czytelniczka wspomina, że przodkowie mieszkają w Wiedniu i Linzu, słusznie przy tym podejrzewa, że musi to być nazwisko germańskiego pochodzenia.
Etymologia w tym przypadku jest bardzo trudna do rozwikłania. Znalazłem w literaturze onomastycznej informację, że ma być to nazwisko pochodzące od złożonych imion germańskich z członem Theud- na pierwszym miejscu. 
Nie podano, co to za imiona, uzupełniam więc: chodzi zapewne o imiona Theudebert, Theuderic, Theudobald (z tej ostatniej formy ukształtowało się lepiej znane imię Teobald). Człon Theud- oznaczał «ród, plemię».
Trudno może zrozumieć, w czym rzecz, ale ze wspomnianego członu powstały też imiona Dieter, Dietrich, Dietmar, które z nazwiskami Titter, Tittor łączy już dość wyraźne pokrewieństwo.
J.G.

Od jaj

Szukam informacji odnośnie nazwiska Jaje – pisze nasz facebookowy korespondent. Niedawno poznałem osobę o tym nazwisku pochodząca z Dębicy.

Rzeczywiście, nazwisko to szczególnie często występuje w Tarnowskiem i w sąsiednich powiatach, mieszka tam coś ok. 3/4 Polaków o tym nazwisku (w całej Polsce jest ich mniej więcej 650). Źródłosłów nie jest trudny do odgadnięcia, jest nim starsza forma wyrazu jajo.
Dla przypomnienia fraszka Jana Kochanowskiego O Hannie, w której pojawia się ten wyraz:
     Tu góra drzewy natkniona,
     A pod nią łąka zielona;
     Tu zdrój przeźroczystej wody
     Podróżnemu dla ochłody;
     Tu zachodny wiatr powiewa,
     Tu słowik przyjemnie śpiewa –
     Ale to wszytko za jaje,
     Kiedy Hanny nie dostaje.
Nazwisk o tym źródłosłowie jest co najmniej 80, są też np. Jajc, Jajecznica, Jajko oraz Jaja (forma zanotowana już w 1325 r.). 
J.G.

Nazwisko od korsania?

Nazwisko Korsan, o które pyta nasz Czytelnik z Facebooka, pochodzić może od gwarowego czasownika korsać ‘szturchać’ lub od gwarowego rzeczownika korsa, kors ‘zakrzywiony koniec płozy’. Nie można też wykluczyć, że wywodzi się z niemieckiej nazwy osobowej Korsch.
Nazwisk o tym źródłosłowie jest ok. 30, w tej liczbie Korsalik, Korszaczuk, Korsznia.
J.G.

A skąd pochodzą Goleniowscy?

Proszę mi pomóc w określeniu pochodzenia nazwiska Goleniowski, dziadkowie pochodzili z małej wioski Nienadowa w dawnym woj. przemyskim.

Jest to najprawdopodobniej nazwisko od nazwy miejscowej, zanotowano je po raz pierwszy w 1427 r. Pochodzi od nazwy Goleniowy (wieś w województwie śląskim, powiat zawierciański, gmina Szczekociny). Inny możliwy trop, czyli pochodzenie od nazwy miasta Goleniów w woj. zachodniopomorskim jest mało prawdopodobny, ponieważ została ona ustalona dopiero po II wojnie światowej.
J.G.

Koder, kodra? Co to jest?

W Internecie znalazłam informację, pisze nasza korespondentka z Facebooka, iż w Polsce jest 12 osób o nazwisku Kodyrko. Kiedyś doszły mnie słuchy, że ma pochodzenie kazachstańskie, ale z racji tego, że dziadek nie żyje od dawna, z rodziną bliższą kontaktu brak, a sama nie mogę znaleźć informacji o pochodzeniu nazwiska, to nie mogę tego potwierdzić. Nazwisko rzadkie, rodzinne, a tak naprawdę nic o nim nie wiem.

Już śpieszymy z pomocą. Tropu kazaskiego nie  udało się nam potwierdzić. Nazwisko to raczej jest rodzime, a źródłosłowem jest wyraz gwarowy koder, kodra «szmata, łachman, gałgan». Nazwisk o tej podstawie jest kilkanaście, np. Koderko, Koderowicz, Kodroń.
Kodyrko to był pierwotnie przydomek, który z czasem stał się nazwiskiem, zastąpienie e przez y jest typowe dla polskich gwar.
J.G.

Soba sobie

Gdyby było wiadomo coś o nazwisku Sobkowicz, pisze nasz korespondent z Facebooka, to prosiłbym o wiadomość. Moi przodkowie pochodzili z Ukrainy.

Etymologia jest podobna jak nazwiska Sobkowiak omawianego w książce Nazwiska od imion. Pochodzi ono od dawnej nazwy osobowej Soba, notowanej już w Bulli Gnieźnieńskiej (1136). Ta z kolei powstała jako skrócenie od imion złożonych typu Sobiesław lub od zaimka sobie.
J.G.

Bałażan

Inne pytanie, które już bardzo długo czeka na odpowiedź, dotyczy nazwiska Baładżanow. Nietrudno dostrzec, że jest ono pochodzenia obcego, a ciekawe jest tym więcej, że prawdopodobnie nosi je tylko jedna osoba w Polsce. Ustalenie etymologii nie było łatwe. Najprawdopodobniej imię pochodzi z kazaskiego słowa bałażan, które oznacza człowieka kochającego dzieci.

Skoba, skobić

Już dawno temu jeden z Czytelników zapytał o pochodzenie nazwiska Skobejko. Według jego informacji miałoby to być nazwisko krymsko-tatarskie. Moje źródła nie potwierdzają tego. Najprawdopodobniej należy ono nazwisk pochodzących od prasłowiańskiego słowa skoba ‘klamra, zwora’, może od gwarowego skoba, skob ‘skobel’ lub może od skobić ‘zdzierać korę z drzew, skórę z zabitego zwierzęcia’.

Kabat i nazwiska

Kabycz pochodzi najpewniej od XIV-wiecznego słowa kabat (także: kabaj, kabak) oznaczającego kurtkę albo długi kaftan lub może od niemieckiej nazwy osobowej Kabe. W tej grupie znajdujemy też takie nazwiska jak: Kabaczyński, Kabaczko, Kabaczyk (są też nazwiska Kabat, Kabaj i Kabak).  22 nazwisk Kabycz obecnie w użyciu.

Najpopularniejsze nazwiska polskie

Jakie jest najczęściej spotykane nazwisko w Polsce? Na to częste pytanie znajdziecie łatwą odpowiedź. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych opublikowało najnowsze dane, które dostępne są również w Poczcie Nazwisk Polskich.
Poniżej 10 najczęstszych nazwisk polskich.
W kolejnych kolumnach podajemy: liczbę porządkową, nazwisko żeńskie z liczbą wystąpień, nazwisko męskie z liczbą wystąpień.

1.	Nowak 137 745	Nowak 136 769
2.	Kowalska 88 571	Kowalski 87 826
3.	Wiśniewska 69 594	Wiśniewski 68 880
4.	Wójcik 62 831	Wójcik 62 376
5.	Kowalczyk 61 235	Kowalczyk 61 238
6.	Kamińska 60 234	Kamiński 59 295
7.	Lewandowska 59 107	Lewandowski 58 036
8.	Dąbrowska 58 901	Dąbrowski 57 325
9.	Zielińska 58 122	Zieliński 57 081
10	Szymańska 57 073	Szymański 55 884

Źródło: Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, baza danych PESEL na dzień 31.12.2013 r.
Lista rozszerzona do 100 najpopularniejszych nazwisk żeńskich i męskich w Polsce jest dostępna w pliku PDF.

Skąd Bieryt?

Bieryt to najprawdopodobniej nazwisko od rzeczownika biret, rogatywka. W XVI-wiecznym słowniku S. Mączyńskiego czytamy: „Nie uczyni głupiego doktorem czerwony bieryt”. 210 nazwisk  w zasobie współcześnie używanych, najwięcej Bierytów mieszka na Nowosądecczyźnie.

Norki i nurki

Od czego pochodzi nazwisko Nurkowski, pyta Czytelnik. Przecież kilkaset lat temu nie było nurków, 500 km od morza? Obecnie mieszkam w Krakowie i w tutejszej książce telefonicznej jest tylko kilkanaście takich nazwisk, więc jest ono dość rzadkie. Będę wdzięczny za jakiekolwiek sugestie.

Niesłusznie Pan kojarzy. Nurek to nie tylko specjalista od zanurzania, w skafandrze czy masce. Takiego pewnie trudno byłoby znaleźć w Krakowie, do tego pół tysiąca lat temu. Ale nurek (nur) to także popularny ptak wodny (w staropolszczyźnie zwany norkiem), chroniony, czarnoszyi, świetnie pływający i nurkujący. W Sandomierskiem nurkiem zwano człowieka nieśmiałego, „z wejrzeniem ponurem”. W gwarze z kolei istnieje nadal czasownik nurać, oznaczający szukanie czegoś po ciemku. Wśród dawnych rzeczowników pospolitych znajdujemy też: norek/nurek w znaczeniu: (ptak) perkoz, człowiek nowo ochrzczony a także skok do wody. W zasobie znajdujemy 752 nazwiska.

Brzoza od brzozy

Brzoza, malownicza proweniencja, bo wychodząca od nazwy drzewa, tak charakterystycznego dla ojczystego pejzażu. Notabene, rzeczownik ten dał początek licznej grupie nazwisk pochodnych (jest ich ok. 150). Obecnie w użyciu pozostaje 2645 takich nazwisk, najczęściej spotyka się je w Wodzisławiu Śląskimi Kielcach.

Nazwiska na Nie-

W polszczyźnie jest duża grupa nazwisk z przeczeniem nie- w podstawie. Są to zwykle czytelne znaczenia w rodzaju: Nienasz (obcy), Nierod (nie rodzący), Nierób (nie pracujący), Nienajadła (nie najedzony). Jest też nazwisko Niepiekło, nie znaczy jednak «niebo» (skoro nie-piekło), ale jest złożeniem nie- i -piekły, czyli «pieczony».

Od skowery

Noszę nazwisko Skobierski, pisze Czytelnik. Mój dziadek urodził się w miejscowości Kruszelnica na huculszczyźnie. Rodzice mieszkali na Podolu, skąd w 1945 roku przyjechali na Ziemie Odzyskane. W Polsce mieszkają osoby o takim nazwisku w Częstochowie i w Zgorzelcu, ale nie wiem, czy to moja rodzina. Znalazłem też osoby o tym nazwisku w Austrii i Niemczech. Mój ojciec nie pamięta, czy dziadek miał rodzeństwo. Jeżeli byłby Pan uprzejmy napisać kilka słów będę wdzięczny. Pisałem do Państwowego Archiwum Ukrainy, ale odpowiedzi nie otrzymałem.

Szanowny Panie, genealogia i etymologia, choć siostry, to tylko przyrodnie. Trudno mi więc, bez szczegółowych badań rodu Skobierskich, służyć informacjami, o które Pan pyta. Mogę jedynie pochylić się tylko nad samym źródłosłowem, bez wnikania w inne sfery. A nazwisko Pańskie najprawdopodobniej wywodzi się od staropolskiego rzeczownika skowera, mającego kilka znaczeń i oznaczającego: starego psa (u Mikołaja Reja czytamy opinię na temat samorządu lokalnego: „Wójt, chociaż się widzi prosta skowera…”), także: sknerę, zrzędliwego człowieka, ale również małe dziecko i kogoś nader zgrabnego. W gwarze słowo to najczęściej było nacechowane żartobliwie, dodatnio. Wybór spory i rozpiętość znaczeń duża. W zasobie nazwisk polskich wspólcześnie używanych znajdujemy jedynie 12 nazwisk Skobierski.

Z Łęczycy

Łęczycki to typowe nazwisko odmiejscowe, w tym przypadku pochodzące od Łęczycy (miasta w województwie łódzkim). Z tego źródła są także: Łęczyczan, Łęcicki, Łączycki. W zasobie 1387 nazwisk. Co ciekawe, Łęczyckich najwięcej mieszka w Nowosądeckiem.

Od szawła czy szawłoka?

Od dłuższego już czasu prawdy o swoim nazwisku dochodzi p. Sawilski. I dochodzi słusznie, bo wbrew pozorom nie jest to nazwisko odmiejscowe, ale odimienne, wywodzące się od Szawła (hebr. Saul). Jak podają źródła, imię Szaweł spolonizowało się już w XIII wieku i mocno wrosło w tkankę naszego języka. Dało początek całkiem licznej grupie nazwisk polskich począwszy od Szaweły i Szawiła, przez Szawielenkę i Sawlusa po Sawelewicza i Sowilę. Istnieje też trop inny, prowadzący do dawnego słowa szawłok, oznaczającego składany wór skórzany.
Obecnie tylko 37 Polaków nosi to nazwisko.

Coraz popularniejsze nazwiska w USA

Wprawdzie blog dotyczy nazwisk obcych, ale warto coś wiedzieć o nazwiskach obcych, zwłaszcza że niektóre z nich noszą też Polacy (o tym innym razem). Statystyka nazwisk amerykańskich podana 22 maja pochodziła z 1990 roku. Okazało się, że są też dostępne dane z amerykańskiego spisu ludności z roku 2000. Czy nastąpiły jakieś zmiany?
Owszem Jones i Brown zamienili się miejscami, podobnie Miller i Davis, to jednak nic wielkiego. Prawdziwa zmiana dotyczy nazwisk Latynoamerykanów, które bardzo szybko pną się w górę, np. nazwisko García aż o 10 pozycji, Rodríguez o 13, Hernández jeszcze bardziej – o 14. Na liście najpopularniejszych 25 nazwisk pojawiły się też López i González. Tym samym typowo anglosaskie nazwiska poszły w dół, np. Harris o 9 pozycji.
Oto najpopularniejsze nazwiska w USA w 2000 roku:
1. Smith, 2. Johnson, 3. Williams, 4. Brown, 5. Jones, 6. Miller, 7. Davis, 8. García, 9. Rodríguez, 10. Wilson, 11. Martínez, 12. Anderson, 13. Taylor, 14. Thomas, 15. Hernández, 16. Moore, 17. Martin, 18. Jackson, 19. Thompson, 20. White, 21. López, 22. Lee, 23. González, 24. Harris, 25. Clark.

Najpopularniejsze nazwiska niemieckie

Tenże Piotr z Buffalo w USA, który przyczynił się do opublikowania poprzedniego tekstu, znalazł listę najpopularniejszych nazwisk Niemców.
Podaję więc za nim listę 25 najpopularniejszych nazwisk u naszych zachodnich sąsiadów (dane pochodzą prawdopodobnie z ok. 2000 r., ale w tym kraju zmiany w liczbie noszonych nazwisk nie powinny następować szybko).

1. Müller, 2. Schmidt, 3. Schneider, 4. Fischer, 5. Meyer, 6. Weber, 7. Schulz, 8. Wagner, 9. Becker, 10. Hoffmann, 11. Schäfer, 12. Koch, 13. Bauer, 14. Schröder, 15. Klein, 16. Richter, 17. Wolf, 18. Neumann, 19. Schwarz, 20. Schmitz, 21. Krüger, 22. Braun, 23. Zimmermann, 24. Schmitt, 25. Lange.

Najpopularniejsze nazwiska w USA

Szanowny Panie Przydomku, pisze czytelnik Piotr z Buffalo w USA, przeczytałem Pana artykuł na temat najliczniejszych nazwisk polskich. Przeglądając zaś ostatnio jeden z amerykańskich portali poświęconych genealogii, znalazłem listę stu najpopularniejszych nazwisk Amerykanów oraz Niemców. Załączam nazwisk dwa razy po ćwierć setki, aby pokazać tę statystykę Czytelnikom w Polsce.
Najpopularniejsze nazwiska w USA (dane pochodzą,jak udało mi się ustalić, ze spisu ludności z 1990 r., a zostały opublikowane przez United States Census Bureau).

1. Smith, 2. Johnson, 3. Williams, 4. Jones, 5. Brown, 6. Davis, 7. Miller, 8. Wilson, 9. Moore, 10. Taylor, 11. Anderson, 12. Thomas, 13. Jackson, 14.  White, 15. Harris, 16. Martin, 17. Thompson, 18. Garcia, 19. Martinez, 20. Robinson, 21. Clark, 22. Rodriguez, 23. Lewis, 24. Lee, 25. Walker.

Czy od tego czasu co się zmieniło? O tym wkrótce.

Bard

Zastanawialiśmy się nad pochodzeniem nazwiska Bardel i nad jego odmianą. Jego posiadacz przypuszcza, że to nazwisko francuskie i nie odmienia się w języku polskim.

Pani Aniu, to łatwa pokusa, uznać nazwisko brzmiące z francuska (włoska, niemiecka, szwedzka etc.) za pochodzenia obcego. Prawda jest prosta i banalna. Nazwisko Bardel pochodzi od podstawy bard-, jak w starych polskich słowach bardo (grzebień tkacki), barda (topór), gwarowym słowie bardo (wzgórze) i do dziś używanym rzeczowniku bard (poeta). 
Nazwisko jest odmienne i byłoby takim nawet w przypadku, gdy etymologia z(a)wiodłaby nas nad Sekwanę. Po prostu nazwy własne podlegają w polszczyźnie zasadom fleksji, czyli są  odmienne. 
Nazwiska tego używa 109 Polaków.

Górzny?

Nazwisko Górzny to XV-wieczna modyfikacja przymiotnika gorny (górny), metaforycznie: ktoś dumny. Albo od gwarowej formy górniak, oznaczającej górala lub górnika. Nazwisko to nosi dziś 456 Polaków.

Parol na misia

Panie Henryku, mam 13 lat i interesuję się historią. Czytanie Angory zawsze rozpoczynam od lektury Pańskiej rubryki. Chciałbym się dowiedzieć jakie jest znaczenie mojego nazwiska Parylak. Proszę też o wyjaśnienie znaczenia nazwiska mojej mamy: Misiewicz.

Parylak to nazwisko utworzone od słowa parol, czyli «zobowiązanie słowne, słowo honoru», Misiewicz natomiast (forma notowana już w XVII wieku) pochodzi od misia, jak zwano niedźwiedzia lub… grubasa. Parylaków jest w zasobie współcześnie używanych nazwisk 285, zaś Misiewiczów 3605.

Od Dionizego

Chciałbym poprosić o wyjaśnienie pochodzenia i znaczenia mojego nazwiska Dynaka. Niby wygląda na proste, ale jakoś trudno mi było znaleźć jego genezę. Jedyną rzeczą jaką o nim słyszałem to "Das ist turkische Name" – jak  powiada mój wujek, rodowity Niemiec.

Das ist nich turkische Name… Dynaka jest polskim nazwiskiem odimiennym i pochodzi od Dionizego. W zasobie 32 nazwiska.

Piotr Opoka?

Piszę do Pana z prośbą o wyjaśnienie pochodzenia nazwiska Opoka. Rodzina moja prawdopodobnie wywodzi się z Małopolski z okolic Tymowej i Zakliczyma. Ale będąc na Ukrainie spotkałam kobietę o tym samym nazwisku. Panie Henryku, rozmowa z nią w ojczystym języku, była nie lada przeżyciem. Nigdy nie słyszałam, aby ktoś tak pięknie mówił po polsku (przepraszam prof. Miodka).

Opoka jest jednym z najstarszych polskich nazwisk, zanotowanych już w 1166 roku. Znaczenie źródłosłowu do dziś się nie zmieniło, bo pochodzi od rzeczowników pospolitych: skała lub kamień, służący do budowy. Cytowane nazwisko ukraińskie ma identyczny rodowód, zaś spotkana Polka tylko to potwierdza. W użyciu jest dziś 1146 takich nazwisk.

A skąd Chalcarz?

Ciekawi mnie pochodzenie mojego nazwiska Chalcarz. Będę wdzięczny za informacje, gdyż nie bardzo chce mi się wierzyć w domysły znajomych, jakoby miało ono pochodzić z niemieckiego. Tym bardziej nie podoba mi się pomysł jakobym był potomkiem mołdawskich górali, których któryś z królów przygnał, by zasiedlić Tatry (a tę wersję forsuje jeden z kolegów). W akcie desperacji pragnę się zwrócić o pomoc do Pana, jako że często i z wielką przyjemnością czytam "Poczet nazwisk polskich". Będę zobowiązany, jeżeli wskaże mi Pan gdzie, taki początkujący badacz swoich korzeni jak ja, może szukać informacji o pochodzeniu.

Panie Piotrze, rzeczywiście trudno ustalić prosty źródłosłów nazwiska, który wyjaśni jego pochodzenie i zarazem wywoła sugestię genealogiczną. Najprawdopodobniej nazwisko pochodzi od imion złożonych typu Chwalimir, Chwalisław, od czasownika chwalić lub rzeczownika chwała. Osobiście śladów mołdawskich tu nie widzę, natomiast podejrzewam, że nazwisko dawno temu przeszło  modyfikację wskutek upraszczającego, jak chce K. Rymut, północnopolskiego przejścia grupy spółgłoskowej chw- w ch- (np. Chwalczewicz w Chalczewicz). Także nieliczna frekwencja nazwiska (tylko 167) wskazywałaby na rodzimą modyfikację fonetyczną. Natomiast, aby zacząć dochodzenie genealogiczne proponuję oprzeć się na jakimś przystępnym poradniku (np. „Poszukiwanie przodków. Genealogia dla każdego” Małgorzaty Nowaczyk, Warszawa 2005 albo „Poradnik genealoga amatora” Rafała T. Prinke, Poznań 2006).

Biegun, biegus...

Zwracam się z prośbą, pisze Czytelnik, o pomoc przy ustaleniu pochodzenia nazwiska Bigda. Mój ojciec pochodzi z okolic Łomży, i tyle wiem. Mam wrażenie że nie jest to typowo polskie nazwisko. Czy np. wiązanie z nim nazwisk takich jak Segda, Linda jest właściwym kluczem?

Szanowny Panie, nazwisko pochodzi od czasownika biegać. Biegun lub biegus to stare określania biegacza, zaś źródła wskazują, że nazwiska takie, jak Bigda, Bigdanowicz, Bigdon, Bigdoń, Bigdowski wywodzą się z jednej wspólnej podstawy słowotwórczej. Mimo podobieństwa morfologicznego wskazane w pytaniu trzy nazwiska nie są ze sobą powiązane. Pańskiego nazwiska używa obecnie ok. 495 Polaków.