„Ubiór człowieka”

Jeszcze niedawno taki dumny szyld tkwił nad sklepem odzieżowym w jednym z wielkopolskich miasteczek, budząc uzasadnioną wesołość. Ostatnio, przypomniawszy sobie tenże szyld, zastanowiliśmy się, na ile zbiór nazw ubiorów funkcjonuje w formie nazwisk Polaków. Okazało się, że to zbiór całkiem spory.

Oto przykłady takich nazwisk i częstość ich występowania:

But — 387

Ciuch — 57

Fartuch — 32

Frak — 24

Jesionka — 369

Kamizela — 153

Kapelusz — 110

Kurtka — 1

Paletko — 61

Płaszcz — 51

Pończocha — 124

Rękawica — 40

Skarpeta — 2

Strój — 75

Szal — 1344

Szata — 86

Nazwiska od trąby

Walerian Nekanda-Trepka w „Liber chamorum” (1. poł. XVII w.) daje dowód ogromnej popularności w czasach staropolskich śpiewaków i muzykantów, obecnych we wszystkich sferach życia Polaków. Jest więc oczywiste, że tak wszechobecna dziedzina jak muzyka, musiała znaleźć swoje odbicie w polskich nazwiskach.

Już w średniowieczu niemiecki kronikarz Thietmar wymienia taki instrument jak trąba, a zatem pojawia się nam i trębacz. Oba wyrazy, wraz z licznymi formami pochodnymi, weszły na trwałe do zasobu polskich nazwisk, nie zmieniając znaczenia, choć na pewno od X wieku zmienił się kształt i brzmienie samego instrumentu. Jako nazwiska notowane są od XIII wieku (K. Rymut) i prowadzą do licznych współczesnych form, takich jak: Trębaczak, Trębowicz, Trąbczak, Trembacz, Trembczyk, Trębaczkiewicz, Trembecki.

Kto jest rad domowi?

Nazwisko Domaradek wywodzi się od imienia złożonego Domarad, znanego w Polsce od XIII wieku. Oznaczało patriotę; tego, kto rad jest domowi, kocha ojczyznę, ziemię. Po raz pierwszy formę Domaradek zapisano w 1440 roku (jak podaje K. Rymut w ksiażce „Nazwiska Polaków”). Tylko 4 Polaków nosi takie nazwisko (wszyscy krakowianie!). Istniała też XVI-wieczna forma – domarodak, oznaczająca urodzonego w domu sługę.