Od Siewierza jechał wóz

Nazwiska wywodzące się od nazw geograficznych należą do tzw. nazwisk genetycznych. Istnieją zarówno w formach rzeczownikowych, jak i przymiotnikowych, te drugie zresztą są wyraźnie liczniejsze. Tytułowy Siewierz z melodii ludowej pojawia się w zasobie nazwisk polskich 22 razy, ale forma Siewierski aż 2164 razy! Historycznie nazwiska tworzone od nazw wsi (miejscowości) dotyczyły – i to od średniowiecza – głównie szlachty, potem mieszczaństwa.

Basałyga

Nazwisko Basałyga powstało od wyrazu basałyk, który oznaczał rodzaj bicza z uwiązaną na końcu kulką ołowiu. „Kazano go nielitościwie ołowianymi basałykami bić” czytamy u księdza Skargi. Tak również zwano «człowieka leniwego i ślamazarnego, próżniaka» albo «chłopca psotnika». Mamy 114 takich nazwisk.

Bryła czy grzywna?

Wiele polskich nazwisk pochodzi od dawnych jednostek wagi i objętości. Oto przykłady takich nazwisk i częstość ich występowania:

Achtel — 35

Antał — 46

Bałwan — 10

Baryła — 2618

Beczka — 9

Bela — 593

Centnar — 13

Grzywna — 2159

Konew — 4

Libra — 1

Łut — 10

Półbeczko — 19

Rączka — 3823

Ryza — 51.

Więcej na ten temat w książce Skąd się wzięło moje nazwisko.