Lipko po niemiecku

Pan Lipko, mieszkający w Szwajcarii Czytelnik Pocztu, pisał kiedyś w liście do mnie, że jego nazwisko Szwajcarzy zapisują często jako Lübkow, Lübke, Lipke, Lipkow, sądząc widocznie, że to nazwisko niemieckie. Tymczasem jest rdzennie polskie, pochodzi od rzeczownika pospolitego lipa, i jest formą zdrobnioną (mała lipa). Notowane w tej właśnie formie było już w latach 1470-80. Jak pisze E. Breza „nazwisko takie występuje we wszystkich językach słowiańskich. (…) Lipa uważana była przez niektóre narody  (np. Germanów) za najpiękniejsze drzewo, poświęcone bogini płodów i piękności Frei, odpowiednika Afrodyty. Zalety lipy wychwalał Kochanowski, zaś miesiąc, w którym lipa kwitnie, nazwano lipcem. Także miód zebrany z kwiatów lipy zwano lipcem”. Warto pamiętać o gwarowych znaczeniach lipki, bo mogły wpłynąć na rozwój tego nazwiska. Nazywano tak roślinę przytulię, drewienko do szlifowania, dwa zrosłe ze sobą orzechy i sporysz (grzyb – szkodnik zbóż).

Co znaczy „krudysz”?

Przepraszam, że ośmielam się prosić Pana, ale nie pozostała mi już inna możliwość, jak zwrócić się do Pana – pisze pani Teresa. Może Pan wie, co znaczy krudysz/krudys albo grudysz. Do tej pory filolodzy poloniści z UJ i UW nie mogli powiedzieć nic na ten temat.

Pani Tereso, krudysz/krudys  to stara forma wyprowadzona od jeszcze starszego, bo prasłowiańskiego słowa *korda, które dało początek polskiemu rzeczownikowi  króda, oznaczającemu grupę snopów na polu, a na przykład w języku  ukraińskim zbutwiałą kłodę (koróda). W dawnej gwarze (Kujawy) istniał czasownik krudować, znaczący tyle, co ‘karczować’ (krudunek ‘karczunek’). W zasobie nazwisk znajdujemy 167 Krudyszów i 18 Krudysów.