Bazgrać po francusku?

Zwracam się do Pana - pisze Czytelnik - z wielką prośbą o objaśnienie pochodzenia mojego nazwiska Bazgier. Mój dziadek od strony ojca pochodzi ze Śląska Cieszyńskiego, gdzie według legendy miał się osiedlić żołnierz armii napoleońskiej o nazwisku wymawianym [bażje] (wszyscy z mojej rodziny wymawiają nazwisko zgodnie z polską pisownią). Zważywszy na pisownię nazwiska, ta teoria mogłaby być prawdopodobna, jednak duża liczba Bazgierów (szczególnie na Śląsku i Orawie) niejako obala teorię „jednego żołnierza”. W innym miejscu w sieci natomiast czytałem, jakoby nazwiska mieszkańców Republiki Weneckiej miały się charakterystycznie kończyć na -ier. Jeszcze raz proszę o pomoc w sprawie.

Sugestia jest atrakcyjna, choć autentyczny źródłosłów mniej. Według prof. K. Rymuta, to znane w polskich dokumentach od 1751 roku nazwisko pochodzi od czasownika bazgrać, babrać, brzydko pisać. Ten sam rodowód mają nazwiska takie, jak Bazgierek i Bazgrzyk, też po raz pierwszy odnotowane w XVIII wieku. Swoją drogą cytowany przeze mnie często J. St. Bystroń pisze, że z powodu niewielkiej liczby Francuzów, którzy asymilowali się w Polsce, nazwisk francuskich mamy w polszczyźnie niewiele. „Niewątpliwie też wiele tych nazwisk najzupełniej fonetycznie odrębnych i niezrozumiałych, uległo takim zmianom, że dziś nie sposób samego brzmienia wywnioskować o jego pochodzeniu, zaś ustne tradycje nie są pewne…” („Nazwiska polskie”).
W zasobie mamy 258 nazwisk.
Skąd się wzięło moje nazwisko?

Indyk po ukraińsku

Prosiłbym o wyjaśnienie nazwiska Truchanowicz, napisał p. Adam. Przed II wojną mieszkaliśmy na Polesiu. Nie wiem, co oznacza truchan, może to pochodna roztruchana, pucharu bogato zdobionego…?

I rzeczywiście, kresowy rys jest wyraźny. Nazwisko wywodzi się od imion cerkiewnych Truchan, Truchan, spotykane też w wersji truhan, czyli po ukraińsku indyk.
W zasobie występuje dziś 170 Truchanowiczów.
Zagadki o imionach

Popławy

Popławski to stara, bo XV-wieczna forma pochodząca od często występującej nazwy miejscowej Popławy. Skąd zaś wzięła się ta nazwa? Otóż popławem w gwarze nazywano łąkę mokrą, bagnistą; rozległe niziny, moczary. „Francuz żwawy od Warszawy bije, pędzi Moskali i wnet szturmem przez popławy na drugi brzeg rzeki się wali” - pisał anonimowy XIX-wieczny wierszokleta. Ale uwaga! - popławne siano zbierano na łąkach lądowych, odległych od podmokłych, nadrzecznych.
W zasobie 13 339 nazwisk.
Skąd się wzięło moje nazwisko?

Wyprzedaż starych butów?

Czytelnik pisze: Proszę bardzo o podanie jakichś informacji o pochodzeniu mojego nazwiska Rebajn. Nie posiadam na temat pochodzenia nazwiska  żadnych informacji, oprócz niczym nie potwierdzonej rodzinnej wersji, że pochodzi ono z Węgier.
Nie znające mojej rodziny osoby, kiedy słyszą to nazwisko po raz pierwszy, mają skojarzenia, że jest ono nazwiskiem o korzeniach żydowskich. Natomiast kiedy jeździłem po Europie, zwróciły moją uwagę napisy w różnych językach, np. po hiszpańsku rebajas, czyli «wyprzedaż-przecena», w innych językach romańskich podobnie, nie wiem, czy to może być jakaś wskazówka co do pochodzenia mojego nazwiska. Z kolei podczas pobytu w Niemczech powiedziano mi, że moje nazwisko znaczy «stary but». Ponieważ nie znam ani niemieckiego ani hiszpańskiego, trudno mi stwierdzić, czy któraś z powyższych wersji jest prawdziwa.

Rzeczywiście problem ciekawy, jak zwykle przy nazwiskach rzadkich, przy pominięciu naturalnie owych skojarzeń turystycznych, w których podobieństwo zapisu lub brzmienia prowadzi nas zwyczajnie na manowce. Źródłosłów Pańskiego nazwiska jest niemiecki, wywodzi się od nazwy osobowej Rebe, co wcale nie prowadzi do hebrajskiego słowa rebe – rabin, ale średniowiecznego, niemieckiego słowa rëbe, oznaczającego winną latorośl. Ten sam źródłosłów mają takie nazwiska, jak: Rebeć, Rebeczka, Rebich, Rebicki, Rebielak. W zasobie nazwisk polskich współcześnie używanych mamy 79 nazwisk Rebajn.

Potaś, potasz, potaż

Nazwisko Potaś wywodzi się od słów potasz, potaż, potaś, oznaczających węglan potasu, otrzymywany z popiołu drzewnego, używany do celów przemysłowych. Potażnikiem nazywano człowieka, produkującego potaż. W staropolszczyźnie określano też tym słowem wywar z mięsa lub warzyw, albo rosół („Mały słownik zaginionej polszczyzny”, red. Felicja Wysocka, Kraków 2003). W zasobie 287 nazwisk.
Nazwiska od imion